Ο καθηγητής Βασίλης Φίλιας, με αφορμή το κείμενο του Δ. Γουσέτη “Η θλίψη της παρωχημένης Εθνικής συνείδησης”[ 'Καθημερινή 13/1/10], συνέταξε ως ΑΠΑΝΤΗΣΗ το κείμενο που ακολουθεί αμέσως μετα το άρθρο.
Η θλίψη της παρωχημένης εθνικής συνείδησης
Tου Διονυση Γουσέτη / diongus@otenet. gr
Είναι να θλίβεσαι. Το μάλλον συντηρητικό γαλλικό περιοδικό «Εξπρές», στο χριστουγεννιάτικο τεύχος του, απομυθοποιεί την ιστορία της Γαλλίας. Ο επικεφαλής του αφιερώματος καθηγητής Μισέλ Βινόκ, συγγραφέας 30 ιστορικών συγγραμμάτων, εξηγεί: «Για να υπάρξει ιστορία ενός έθνους πρέπει να υπάρξει προηγουμένως το έθνος. Γι’ αυτό οι πρώτες ιστορίες του γαλλικού έθνους εμφανίζονται μετά τη Γαλλική Επανάσταση και τον ρομαντισμό… Η ιστορία του έθνους είναι εργαλείο διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητας». Παρόμοιες διαπιστώσεις έκανε η καθηγήτρια Θάλεια Δραγώνα στην Ελλάδα. Η διαφορά είναι ότι το αφιέρωμα του «Εξπρές» είναι κοινός τόπος για τους Γάλλους, ενώ στην καθυστερημένη καθ’ ημάς Ανατολή έπεσαν οι υπερεθνικόφρονες να την εξοντώσουν πολιτικά, απαιτώντας την παραίτησή της από τη θέση της Ειδικής Γραμματέως Θεμάτων Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, όπου την όρισε η κυβέρνηση. Οι Γάλλοι δεν νιώθουν να θίγεται ο πατριωτισμός και ο εθνικισμός τους όταν διαβάζουν τις ρήσεις του Βινόκ. Και δίνουν αυτόματα υπηκοότητα σε όποιο παιδί γεννηθεί στη χώρα τους. Η κοινωνία τους είναι ανοιχτή. Η δική μας κοινωνία είναι επαρχιώτικη κλειστή και γι’ αυτό κομπλεξική και καχύποπτη απέναντι στους γείτονες, στις μειονότητες, στους μετανάστες, σε κάθε τι διαφορετικό.
Είναι να θλίβεσαι. Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο και φιλόσοφο Ερνεστ Γκέλνερ, ο πατριωτισμός του εδάφους, που δεν βλέπει γύρω του παρά γείτονες και ιμπεριαλιστές που επιβουλεύονται την εδαφική ακεραιότητά μας και συγχρόνως θέλει να επεκτείνει την εδαφική κυριαρχία σε βάρος των γειτόνων, είναι παρωχημένος. Είναι ο πατριωτισμός της εποχής της αγροτικής παραγωγής, όπου το έδαφος ήταν καθοριστικός παράγων για την παραγωγή. Αντίθετα, στη βιομηχανική εποχή πατριωτισμός σημαίνει να είσαι καλύτερος από τους ανταγωνιστές σου. Στη δε μεταβιομηχανική εποχή της παγκοσμιοποίησης και της Ε. Ε., όπου κάθε κράτος-μέλος έχει εκχωρήσει αυτόβουλα μέρος της εξουσίας του, ο πατριωτισμός τείνει να αμβλύνεται. Στη χώρα μας ο πατριωτισμός βρίσκεται ακόμη στην αγροτική περίοδο. Ελάχιστοι πονούν που είμαστε πρώτοι στην Ε. Ε. σε όλα τα αρνητικά και τελευταίοι σε όλα τα θετικά. Ελάχιστοι ντρέπονται για τον διεθνή ευτελισμό μας ή για το καθεστώς επιτήρησης που συρρικνώνει την εθνική κυριαρχία μας. Και όσοι Ελληνες νιώθουν και Ευρωπαίοι καθυβρίζονται ως αφελληνισμένοι, ευρωλιγούρηδες, εθνομηδενιστές, αν όχι προδότες και πράκτορες. Ο Φίλιππος Ηλιού έγραψε το 1983 ότι «η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με προβλήματα που είχαν ήδη τεθεί στις αρχές του 19ου αιώνα».
Η παρωχημένη εθνική συνείδηση είναι συνείδηση εικονική. Είναι υπαίτια της κλειστής κοινωνίας μας. Γι’ αυτό, αντί να ωφελεί βλάπτει το έθνος. Ωστόσο, οι φορείς της δημιουργούν σάλο, επηρεάζουν αποφάσεις και καθηλώνουν και τη σκέψη των υπολοίπων, αφού καθορίζουν το πεδίο συζήτησης και αντιπαράθεσης. Ετσι, η καινοτόμα σκέψη αποτελματώνεται. Οι προσπάθειες για πρόοδο υφίστανται καθίζηση. Είναι να θλίβεσαι γιατί αξίζουμε καλύτερη τύχη.
Η απάντηση του καθηγητή Βασίλη Φίλια
Η κολοβή γνώση, η ημιμάθεια, είναι χειρότερη από την αμάθεια, δεδομένου ότι ο αμαθής διατηρεί μια αμεσότητα πρόσληψης της πραγματικότητας, που ο αμαθής έχει χάσει.
Αφορμή της παρέμβασης μου αυτής το κείμενο του Διονυσίου Γουσέτη περί «παρωχημένης εθνικής συνείδησης» στην «Καθημερινή» της 13/1/2010 και το δραγώνιο εθνοφονικό παραλήρημα.
Ίσως μετά τη γνωστή επιστολή του Μίκη Θεοδωράκη προς την κ. Δραγώνα να μην ήταν αναγκαία η παρέμβασή μου αυτή, όμως θα πρέπει να εξεταστούν ορισμένα θέματα κάτω από καθαρό επιστημονικό πρίσμα.
* * *
Είναι γεγονός ότι η ένοια του Έθνους στη Δύση διαμορφώνεται με την άνοδο των αστικών στρωμάτων – όχι στη Γαλλική Επανάσταση κ. Γουσέτη – ήδη από τον 10ο και 11ο αιώνα.
Γιατί; Διότι τα αστικά στρώματα έρχονται να υπερβούν την «υπερεθνική» φεουδαρχική πολυδιάσπαση και να συλλάβουν την εθνο-κρατική ενότητα και οντότητα ως οργανική ενσωμάτωση κοινών συμφερόντων, ιστορικών παραδόσεων και πολιτιστικών χαρακτηριστικών.
Η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός και το ρήγμα των Νεώτερων χρόνων δεν θα είχε υπάρξει αν δεν είχε πραγματοποιηθεί αυτό το τεράστιο ιστορικό βήμα , δηλαδή η γέννηση του Εθνους – Κράτους.
Επομένως η ενότητα του Έθνους δεν συνδέεται μόνο με πολέμους και συγκρούσεις , όπως υπαινίσσονται οι σύγχρονοι παραποιητές της Ιστορίας, αλλά και με τη συνειδητοποίηση καθοριστικών στοιχείων ταύτισης υλικών , ψυχικών και πνευματικού χαρακτήρα σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Όχι ότι αυτά τα στοιχεία δεν προυπήρχαν , αλλά δεν είχαν συνειδητοποιηθεί ώστε να λειτουργήσουν ως ενεργός μοχλός και κινητήρια δύναμη της Ιστορίας.
Ένας μοχλός που μετέβαλλε τη στατική κοινωνία υπαίθρου της φεουδαρχίας σε δυναμικά εξελισσόμενη κοινωνία πόλεων και επέτρεψε στον άνθρωπο να ξεπεράσει την «ειδωλολατρεία της φύσης» [ Κ. Μάρξ ] και να την καθυποτάξει , γνωρίζοντας τους νόμους της.
Αν ο κ. Γουσέτης εγνώριζε αυτά στοιχειωδώς δεν θα κατέφευγε στο αφιέρωμα του μη επιστημονικού «Εξπρές» και σε κάποιο Γάλλο καθηγητή Μισέλ Βινόκ, προκειμένου να στηρίξει το επιστημονικό ανυπόστατο του έργου της κ. Δραγώνα.
Είναι φανερόν ότι δεν γνωρίζει , αλλά όφειλε να γνωρίζει – όπως και η μέντωρ του κ. Δραγώνα – ότι στην περίφημη πραγματεία του για τον Μακιαβέλι, ο Αντόνιο Γκράμσι [ ή μήπως και αυτός καμουφλαρισμένος ακροδεξιός; ] εμπεδώνει επιστημονικά ότι ο μεγάλος αυτός πολιτικός διανοητής της Αναγέννησης ξεκινά και τελειώνει με το επιχείρημα ότι η κακοδαιμονία της Ιταλίας της εποχής του οφείλετο στο γεγονός ότι στη χώρα αυτή η πολυδιάσπαση δεν είχε επιτρέψει την πραγματοποίηση της εθνικής ενότητας του ιταλικού λαού και ζητούσε τον τύπο εκείνο του «Ηγεμόνα» που θα μπορούσε να το κάνει με κάθε μέσο.
Σαφέστατα η ιδέα του Έθνους λειτούργησε ως εφαλτήριο για την ανάπτυξη ανταγωνιστικών εθνικισμών και τη λογική του «πας μη Έλλην βάρβαρος» που ξεπερνάει κατά πολύ τα όρια του ανήκειν , του «εμείς», που είναι σύμφυτη με την έννοια του Έθνους και αυτό βέβαια πρέπει να καταπολεμηθεί και να εξαλειφθεί , διότι λειτουργεί στη βάση ενός ακραίου θετικού στερεοτύπου για το «εμείς» και ενός ακραίου αρνητικού στερεοτύπου για του «άλλους». Όμως για να φτάσουμε σε μία διαδικασία αλληλοκατανόησης μεταξύ των Εθνών πρέπει να πληρούται ο όρος της αμοιβαιότητας , που φυσικά δεν πληρούται όταν η μία πλευρά διώκει, εξευτελίζει και απειλεί [ ας θυμηθούμε τα όσα πρόσφατα κατήγγειλε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ] ή περιπίπτει σε μεγαλοιδεατικούς και ανιστόρητους παραλογισμούς σκοπιανής κοπής και ραφής.
* * *
Ας γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι ως προς τα καθ ημάς, όπου ένα μίγμα άγνοιας και συνειδητής διαστρέβλωσης των ιστορικών δεδομένων επιτρέπει τη διατύπωση θέσεων και επιχειρημάτων εντελώς λαθεμένων.
Πρώτον η πολιτισμική συνέχεια του ελληνισμού – ανεξάρτητα από την οθωμανική κατάκτηση – ήταν αδιάκοπη και ακριβώς γι’ αυτό η αντίληψη της εθνικής ταυτότητας και ιδιαιτερότητας ήταν διάχυτη σε όλα τα στρώματα του λαού – όπως αποδεικνύεται από όλα τα γραπτά κείμενα, τα ήθη και τα έθιμα , τη λαική μούσα , τις λαικές πολιτισμικές παραδόσεις όλων των κατηγοριών – σ’ολη τη διαδρομή του χρόνου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Δεύτερον η ελληνική γλώσσα – το υπερτατο αυτό πολιτιστικό στοιχείο – δεν έγινε ποτέ νεκρή , όπως π.χ. τα λατινικά , παρά τις όποιες μεταλλαγές που υπέστη όπως κάθε ζωντανή γλώσσα. Γι ‘ αυτό και δεν χρειάστηκε κανέναν Λούθηρο ή τη Γαλλική Ακαδημία για να ενοποιηθεί, όπως συνέβη με τη γερμανική και τη γαλλική αντίστοιχα. Πέραν τούτου οι όποιοι «διεθνιστές» ισοπέδωσης και ομοιομορφοποίησης λησμονούν ότι η ελληνική γλώσσα ήταν η lingua franca, η κοινή γλώσσα συνενόησης, όχι μόνο στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , αλλά σε ολόκληρη την Ανατολή.
Τριτον οι πολιτιστικές επιδράσεις του ελληνισμού στην Βαλκανική και τη Ρωσία, όχι μόνον απλά λόγω ιστορικού παρελθόντος και του αρχαίου μεγαλείου, αλλά κατ ‘ εξοχήν ως ζωντανή και πάλλουσα πραγματικότητα , υπήρξαν κυριολεκτικά ανυπολόγιστες.
Επομένως η εθνική συνείδηση των Ελλήνων, η συνείδηση της εθνικής ταυτότητας δεν είναι κατασκευή , προιόν του ρωμαντισμού του 19ου αιώνα και κακέκτυπο του δυτικού πρωτύπου. Είναι οργανική μετεξέλιξη μιάς νοηματικής σύλληψης και συνειδητοποίησης , που οι ρίζες τους ανάγονται σε ιστορικό-πολιτισμικά δεδομένα, που ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια του αστικού μετασχηματισμού , όπως συνέβη στη Δύση.
Ισχυρίζεται ο κ. Γουσέτης ότι ο ελληνικός πατριωτισμός εδράζεται ακόμα σε μία παρωχημένη αγροτική περίοδο. Τι σημαίνει αυτό; Τίποτα και , μάλιστα είναι βαθύτατα αντιφατικό όταν ο ίδιος υποστηρίζει ότι η έννοια του Έθνους γεννήθηκε με την Γαλλική Επανάσταση που είναι η «επανάσταση της τρίτης τάξης» δηλαδή των αστών !!
* * *
Ο πολιτισμός της ανθρωπότητας συγκροτήθηκε ως ένα πελώριο μωσαικό που συντίθεται από ψηφίδες , που συνεισέφεραν όλοι οι λαοί μέσα από μία αδιάκοπη όσμωση, αλληλόδραση και μετάλλαξη.
Η λεγόμενη «παγκοσμιοποίηση» που ουδέποτε πρέπει να αναφέρεται χωρις την προσθήκη … «και Νέα Τάξη πραγμάτων» δεν έχει καμμία σχέση με οικουμενισμό και διεθνισμό, που προυποθέτουν σχέσεις «επι ίσοις όροις», σχέσεις ισότητας.
Η «παγκοσμιοποίηση» δεν συνιστά απλά μία διαδικασία επικυριαρχιάς των γιγάντιων μονοπωλιακών και τραπεζικών συμφερόντων , αλλά και προυποθέτει και την εξάλειψη του διαφορετικού ώστε να μην υπάρχουν αντιστάσεις στον παγκόσμιο οικονομικό – πολιτικό έλεγχο.
Ακριβώς γι’ αυτό στο ιδεολογικό περίγραμμα της «παγκοσμιοποίησης» εντάσσεται η λογική του «τέλους των ιδολογιών» , της κατάργησης του Έθνους , της πολιτισμικής εξομοίωσης.
Το νευραλγικό χαρακτηριστικό αυτής της προσέγγισης συνίσταται στην ελαχιστοποίηση της σημασίας της Ιστορίας και της ιστορικής μεταβολής , ο καθαγιασμός και η διατήρηση του «γε νυν έχοντος», όπως ακριβώς συλλαμβάνεται από το αμερικανικό δομολειτουργισμό στην Κοινωνιολογία και στον συμπεριφορισμό στην Ψυχολογία *
Αυτά όλα δεν τα αντιλαμβάνονται «προοδευτικοί» του τύπου Δραγώνα – Φραγκιαδάκη – Ρεπούση – Γουσέτη και Σία. Δεν τα αντιλαμβάνονται ή δεν θέλουθν να τα αντιληφθούν; Είναι ένα ερώτημα.
Πάντως συνειδητά ή ασυνείδητα με τη λογική τους αυτή γίνονται τυμπαμοκρούστες και προωθητές του ιμπεριαλιστικού οδοστρωτήρα , που κρύβεται πίσω από την ιδέα της παγκοσμιοποίησης και μιάς ψευδεπίγραφης πολυπολιτισμικότητας. Εκτός και αν η ασύδοτη δυτικοφρένεια τους ανάγεται στην περιοχή της ψυχοδιανοητικής διαταραχής σε τρόπο ώστε με στρεβλωτική πρισματική διάθλαση να βλέπουν την ελληνική κοινωνία , που πάντοτε υπήρξε ανεκτική στο ξένο και το διαφορετικό ως «κλειστή» έναντι της υποτιθέμενης «ανοικτής» των δυτικοευρωπαίων και των Αμερικανών.
Αθήνα 23 Ιανουαρίου 2010,
Καθηγητής Βασίλης Φίλιας,
*Θα ηταν χρήσιμο οι ιεροκήρυκες του εθνομηδενισμού να διαβάσουν επ αυτών τα βιβλία μου «Κοινωνιολογία του Πολιτισμού» και «Συμβολή στον επαναπροσδιορισμό της Ψυχολογίας ως Επιστήμης του Ανθρώπου» , στις εκδόσεις Παπαζήση.
