Posted: 28 Jun 2015 02:13 PM PDT
Τα πέντε χρόνια της «κρίσης», όπου κρίση ονοματίσαμε την
οικονομική μας (και όχι μόνο) χρεοκοπία, πρέπει να έδειξαν τις αργόσυρτες
στον χρόνο αιτίες της ιστορικής παρακμής μας των Ελλήνων.
Αλλά να τις δείξουν σε ποιους; Ενα
από τα πιο αρνητικά συμπτώματα της παρακμής είναι και το γεγονός ότι στην
ελλαδική κοινωνία δεν υπάρχουν ανοιχτά θέματα για διερεύνηση, απορίες,
ζητούμενα. Ολοι τα ξέρουμε όλα – έχει ο καθένας μας την αράγιστη βεβαιότητα
ότι διαθέτει την εγκυρότερη δυνατή πληροφόρηση, τη συνεπέστερη λογική ανάλυση
της πληροφορίας, το «δικαίωμα» να εκφράζει γνώμη για οποιοδήποτε, έστω και
άκρως εξειδικευμένο θέμα. Δεν πρέπει να υπάρχει άλλος λαός σήμερα στην υφήλιο
με τόσο δραματικά μειωμένη τη μετριοπάθεια, τη σεμνότητα, τόσο υψηλούς τους
δείχτες απαιτήσεων παντογνωσίας, ορθοκρισίας, διορατικότητας.
Γι’ αυτό
και είναι δύσκολο να υπολογίσει κανείς, πόσοι από εμάς τους Ελληνώνυμους
σήμερα είναι σε θέση να διακρίνουν και να συνειδητοποιήσουν αν η διάλυση, η
σήψη, ο εξευτελισμός που ζούμε, πέντε χρόνια τώρα, είναι μια συγκυριακή,
περιπτωτική κρίση ή προχωρημένο στάδιο αδυσώπητης παρακμής.
Το ξεχώρισμα της κρίσης από την
παρακμή δεν είναι πρόβλημα για θεωρητικούς της ιστοριογραφίας ή της
κοινωνιολογίας. Είναι προϋπόθεση για την ορθή διάγνωση, που θα οδηγήσει και
στο σωστό φάρμακο.
Βέβαια, εδώ που πια βρισκόμαστε,
μοιάζει να είναι αργά και για ορθές διαγνώσεις και για φάρμακο
αποτελεσματικό. Η κρίσιμη κοινωνική μάζα που θα μπορούσε να καθορίσει τον
προσανατολισμό των σημερινών Ελλήνων, δεν έχει τον μπούσουλα, δηλαδή τα
κριτήρια, για να το κάνει.
Κάτι που δύσκολα θα μπορούσε
κανείς να αμφισβητήσει είναι ότι: παλεύουμε δυο αιώνες τώρα να γίνουμε
«Ευρωπαίοι» και δεν τα καταφέρνουμε. Ο καθένας μας έχει την εξήγησή του γι’
αυτή την ανημπόρια: Ο οξυνούστατος Παναγιώτης Κονδύλης την ερμήνευε
καταφεύγοντας στην «καχεξία του αστικού στοιχείου στη νεοελληνική κοινωνία» –
αλλά αστική τάξη θα αναπτυσσόταν, μόνο αν είχαμε καταφέρει να γίνουμε
«Ευρωπαίοι», επομένως η ερμηνεία του αυτοακυρώνεται συνιστώντας «λήψιν του
ζητουμένου». Κυνηγός λεκτικών πυροτεχνημάτων, ο Κώστας Αξελός εντόπιζε την
αποτυχία εξευρωπαϊσμού ως συνέπεια του επαρχιώτικου «ελληνοκεντρισμού» που
περιθωριοποίησε τους Ελλαδίτες, τους καθήλωσε σε μια ψευδαισθητική αυτάρκεια.
Την ίδια ουσιαστικώς ερμηνεία υιοθέτησε (ex conversio) και ο Στέλιος Ράμφος,
αποδίδοντας όλα τα δεινά του μη εξευρωπαϊσμού μας στον «ψυχικό μηδενισμό της
βυζαντινής (ασκητικής) απορρίψεως του κόσμου».
Παραλλαγές αυτών των ερμηνευτικών
εκδοχών κυκλοφορούν πολλές: «Φταίει η Τουρκοκρατία», «ο κοτζαμπασισμός», «ο
χαρακτήρας» των Ελλήνων: ο εγωισμός τους, η ροπή τους προς τη διχοστασία, η
αδυναμία τους να μονοιάσουν, να συνεργαστούν. Ολες αυτές οι ερμηνείες
προϋποθέτουν δύο a priori παραδοχές, δύο αυτονόητα, μη επιδεχόμενα συζήτηση
«αξιώματα»: Πρώτον, ότι ο εξευρωπαϊσμός των Ελλήνων ήταν και είναι αυτό
ακριβώς που χρειάζονται οι Ελληνες για να επιβιώσουν ιστορικά, να στήσουν
κράτος, να γνωρίσουν «πρόοδο» και «ανάπτυξη», να ευτυχήσουν. Και δεύτερον,
ότι κριτήριο για την επιλογή και πρόσληψη του μοντέλου της Δύσης δεν είναι οι
ανάγκες μας των Ελλήνων, οι πιθανές ιδιαιτερότητες των αναγκών μας, οι
μακραίωνοι ιστορικοί μας εθισμοί, οι διαφορές στον χαρακτήρα, στη νοο-τροπία.
Το μοντέλο της Δύσης είναι αυταξία, πρέπει να πειθαρχήσουμε τις ανάγκες μας
στις προδιαγραφές του μοντέλου, όχι να επιλέξουμε από το μοντέλο ό,τι θα
μπορούσε να υπηρετήσει καλύτερα τις ανάγκες μας.
Μια κριτική, επιλεκτική πρόσληψη
του μοντέλου θα έσωζε την ελευθερία αυτοπροσδιορισμού των Ελλήνων, την ενεργό
διάσωση ιδιαιτεροτήτων, που θα συνιστούσαν γόνιμη ετερότητα μετοχής στο
ιστορικό γίγνεσθαι. Αντίθετα, η άνευ όρων υποταγή στο πρόσλημμα συνιστά
εθελούσια αλλοτρίωση, μίμηση και πιθηκισμό, επαρχιώτικη ξιπασιά – παραίτηση
από κάθε ετερότητα προσφοράς στις επικαιρικές και τρέχουσες διεθνείς
ζυμώσεις.
Στοιχείο ταυτότητας του δυτικού
μοντέλου είναι η απόλυτη προτεραιότητα του κριτηρίου της χρησιμότητας. Η
γλώσσα είναι χρηστικό εργαλείο συν-εννόησης και κατα-νόησης, η Ιστορία πεδίο
άντλησης χρηστικών «διδαγμάτων» και τίτλων ισχύος ηγεμονικής, η θρησκεία
εχέγγυο τυφλών, δογματικών «βεβαιοτήτων» που θωρακίζουν το εγώ και του
τρέφουν την προσδοκία για μια «αιώνια», ατέρμονη σε γραμμικό χρόνο επιβίωση
της ναρκισσιστικής αυτασφάλισης.
Στοιχείο ταυτότητας του ελληνικού
«τρόπου» ή πολιτισμού ήταν η απόλυτη προτεραιότητα της αναζήτησης του
αληθούς: να κατορθώσουμε το αληθές ως «τρόπο» της ύπαρξής μας. Τότε η γλώσσα
είναι γεγονός κοινωνίας της εμπειρίας του αληθούς, η Ιστορία πεδίο πολιτικής
πραγμάτωσης του αληθούς (πραγμάτωσης του κοινού αθλήματος της «πόλεως»), η
μεταφυσική επίσης άθλημα έμπρακτης μετοχής σε εκείνο τον κοινωνούμενο «τρόπο»
που οδηγεί στο να υπάρχεις επειδή ελεύθερα θέλεις να υπάρχεις, και θέλεις να
υπάρχεις επειδή αγαπάς.
Εμείς, οι κάφροι του σημερινού
Ελλαδιστάν, θυσιάσαμε τη γλώσσα των Ελλήνων στον βωμό της χρησιμότητας,
κάναμε «μονοτονική» τη γραφή της για να στοιχίζουν λιγότερα οι γραφομηχανές
και τα τυπογραφικά, αλλά και για να «ευκολύνονται» τα παιδιά, να γρυλίζουν
ανετότερα με τα greeklish. Κάναμε την Ιστορία ιδεολόγημα, που ο καθένας το
προσαρμόζει στην εγωκεντρική του ξιπασμένη επιλογή: «προοδευτικού»,
εθνικιστικού ή μηδενιστικού στραβού καπέλου. Ατιμάσαμε (επισήμως) τη
ραχοκοκαλιά του «τρόπου», ή πολιτισμού μας, το εκκλησιαστικό γεγονός, το
μεταλλάξαμε σε «επικρατούσα εν Ελλάδι θρησκεία»!, ναι, σε πρωτογονισμό
ατομοκεντρικής θρησκείας.
Δεν είχαμε ποτέ στον τόπο μας τη
συσσώρευση κεφαλαίου σαν αυτοσκοπό, γι’ αυτό ούτε και απρόσωπη βιομηχανική
εργατιά, δηλαδή ποτέ προλεταριάτο. Αλλά για να φαινόμαστε «Ευρωπαίοι»
ονοματίσαμε τα κόμματά μας σαν τάχα «Δεξιά» και σαν δήθεν «Αριστερά» ή σαν
κωμικό μεσοβέζικο «Κέντρο» για να μπορούμε να αερολογούμε στο βουλευτήριο
παριστάνοντας τους εκσυγχρονισμένους, εξευρωπαϊσμένους. Δεν έχει απομείνει
τίποτε πια που να σώζει ελληνική ιδιαιτερότητα στα χώματά μας και στις ακτές
μας, στα όσα λέμε και στα όσα πράττουμε. Είμαστε ολοκληρωτικά τελειωμένοι.
Ψωμοζητάμε, και δεχόμαστε να μας λοιδορεί άνετα ο κάθε δανειστής μας ή
συμπαίζουμε αδιάντροπα.
Ξέρω ότι υπάρχουν κάποιοι πιστοί
αναγνώστες της επιφυλλίδας που, χρόνια τώρα, συζητάνε κάθε Κυριακή μαζί μου,
χωρίς (ευτυχώς) να συμφωνούν με όλα όσα διαβάζουν. Θέλω να τους εμπιστευτώ το
βιβλίο μου που μόλις κυκλοφόρησε από τον «Ικαρο»: «Η Ευρώπη γεννήθηκε από το
Σχίσμα». Είναι μία συγκεφαλαίωση (νομίζω και διασάφηση) του καίριου, ζωτικού
προβλήματος της διαφοράς του Ελληνισμού από τη Δύση. Με τη διαφορά να μη
σημαίνει οπωσδήποτε αντιπαλότητα.
|
Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015
Χρῆστος Γιανναρᾶς- Κριτική πρόσληψη, όχι στείρα μίμηση
Παρασκευή 26 Ιουνίου 2015
Μετενσαρκώσεις (κάθοδοι ψυχών) & ποιες ψυχές πέφτουν στην αλογία
Αξίζει όμως και πρέπει να εξετάσουμε τη θεωρία καθαυτή, αν δηλαδή κάθε άλογο ζώο γίνεται έμψυχο μόνο από την ανθρώπινη ψυχή ή αν υπάρχει και κάποια άλλη εμψύχωση των ζώων, δική τους, ανεξάρτητη από την ανθρώπινη.
Πολιτειακά γένη/τάξεις και θεϊκές βαθμίδες
: Διότι η φύση της ψυχής των φυλάκων, έτσι νομίζω λέγαμε, πρέπει να είναι αφενός μεν ορμητική, αφετέρου δε εξαιρετικά φιλόσοφος, για να μπορούν αυτοί να φαίνονται όπως πρέπει προς τους άλλους δύο, δηλαδή τους φίλους και τους εχθρούς, μαλακοί και σκληροί.
Κώστας Αξελός: «Για μας δεν υπήρχε ιερό και όσιο»
Σπάνια, παλιά συνέντευξη: Ο Έλληνας φιλόσοφος που γεννήθηκε σαν σήμερα, ζωντανεύει μια μυθική εποχή και φέρνει στο προσκήνιο την τρομερή γενιά των Ελλήνων αριστερών
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΚΩΣΤΗ ΚΟΡΝΕΤΗ
Με την ευγενική παραχώρηση του online περιοδικό ΧΡΟΝΟΣ
Δημοσιεύεται για πρώτη φορά μια παλιά συζήτηση όπου ο Έλληνας φιλόσοφος ασκώντας κριτική προς όλες τις κατευθύνσεις ζωντανεύει μια μυθική εποχή και φέρνει στο προσκήνιο την τρομερή γενιά των Ελλήνων αριστερών που έδωσαν αίγλη στα μεταπολεμικά γαλλικά γράμματα.
Πηγή: www.lifo.grhttp://www.lifo.gr/team/sansimera/42753
Πέμπτη 25 Ιουνίου 2015
Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Αντίστοιχο κεφάλαιο στο έργο του Richard Harder
«Ο ΤΡΟΠΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ»
...Συνεχίστε την ανάγνωση
«Ο ΤΡΟΠΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ»
Θεόδωρος Ζιάκας, Η πολιτισμική παρακμή ως “μηδενισμός”- το ελληνικό και νεωτερικό υπόδειγμα
Η «Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού» και το περιοδικό Νέος Λόγιος Ερμής οργάνωσαν κύκλο διαλέξεων με θέμα “Πέραν της Παρακμής”. Στα πλαίσια των διαλέξεων, “Πέραν της Παρακμής” την Τρίτη 27 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε διάλεξη με θέμα: «Η πολιτισμική παρακμή ως “μηδενισμός”- το ελληνικό και νεωτερικό υπόδειγμα» με εισηγητή τον συγγραφέα Θεόδωρο Ζιάκα.
ΦΑΙΔΡΟΣ ΠΛΑΤΩΝΑ - ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΕΡΩΤΑ
ΦΑΙΔΡΟΣ ΠΛΑΤΩΝΑ - ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΕΡΩΤΑ
Αρχικώς αντιγράφουμε ένα απόσπασμα από τον «Φαίδρο» του Πλάτωνα :
«ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Και υπάρχουν δύο είδη μανίας, η μία προέρχεται απ’ τα ανθρώπινα νοσήματα και η άλλη οφείλεται σε απομάκρυνση -με τη συμβολή των θεών – από τα καθιερωμένα νόμιμα.
...Δείτε περισσότερα
Τρίτη 23 Ιουνίου 2015
Μάρκος Αυρήλιος 121 – 180
Μάρκος Αυρήλιος
121 – 180
στωικός φιλόσοφος και αυτοκράτορας της Ρώμης (161-180)
121 – 180
στωικός φιλόσοφος και αυτοκράτορας της Ρώμης (161-180)
Δευτέρα 22 Ιουνίου 2015
Τρίτη 16 Ιουνίου 2015
Η μυθιστορηματική μνήμη του Μίμη Δεσποτίδη
Η λογοτεχνική αντίσταση στην καρδιά της χούντας - Το Ποντίκι
www.topontiki.gr/article/.../i-logotehniki-antistasi-stin-kardia-tis-hoyntas19 Απρ 2013 - Τα τέσσερα ποιήματα μελοποιημένα από τον Μίκη Θεοδωράκη έπειτα από προτροπή του Μίμη Δεσποτίδη, ηγετικής μορφής της Αριστεράς, ...
https://enthemata.wordpress.com/tag/%CE%BC%CE%B9%CE%BC%CE%B7%CF%83-%CE%B4%CE%B5%CF%83%CF%80%CE%BF%CF%84%CE%B9%CE%B4%CE%B7%CF%83/
http://www.avgi.gr/article/1692268/thanasis-skroumpelos-o-mimis-itan-o-suntrofos-apo-to-mellon-
http://www.lamprakides.gr/blog/?p=1563
http://vassilikos.toposbooks.gr/photosfolder/Proswpahtml/pages/014_jpg.htm
http://eccoci.pblogs.gr/2012/11/50-hronia-zwhs-gia-ton-ekdotiko-oiko-themelio.html
http://www.lifo.gr/mag/features/1888
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=240855
Ο επιμελητής κειμένων μετεωρίζεται ανάμεσα σ' ένα μετά -και σ' ένα πριν-: μετά τον συγγραφέα και πριν από τον αναγνώστη.
Μ' άλλα λόγια μετά τον αποστολέα και πριν από τον παραλήπτη αυτής της ανεξέλεγκτης ανταλλαγής ιδεών και αισθημάτων, στρατηγικής και γύμνιας, λέξεων και σιωπής, άγχους και προσδοκίας. Κι αυτήν ακριβώς τη διαμεσολαβητική λειτουργία, αυτή τη λαθραία χειραψία, αυτή την ενίοτε αμφίθυμη σχέση, που μετεωρίζεται στην κόψη του τυπωθήτω, φιλοδοξούμε να χαρτογραφήσουμε με τη νέα θεματική στήλη μας.
Δώδεκα πρόσωπα, παλαιότερα και νεότερα, που σκύβουν με πάθος και συνέπεια πάνω σε κείμενα τα οποία καλούνται να οικειοποιηθούν με τον τρόπο του αφανούς αναγνώστη πριν παραδοθούν στην ευθύνη του συστηματικού ή του απλού αναγνώστη. Εξού και οι επιμελητές διασταυρώνουν κάτι από τη βάσανο της κριτικής και την απόλαυση της ανάγνωσης - κάτι που στη δεδομένη στιγμή της έκδοσης συνήθως λείπει από τον συγγραφέα, όταν βρίσκεται περικυκλωμένος από ανασφάλειες, κειμενικές και μη.
Στην ιστορία της γραφής περισσεύουν τα παραδείγματα, με θετικό ή αρνητικό πρόσημο, ανάμεσα σε συγγραφείς/«κρυπτοσυγγραφείς», εξάγοντας θυελλώδεις πνευματικές σχέσεις με αβέβαιη κατάληξη. Ταυτόχρονα όμως δεν έχει παρέλθει η εποχή που οι εκδότες ήταν δεινοί αναγνώστες αλλά και συγγραφείς και editors έδιναν ομηρικές μάχες για έναν χαρακτήρα, για μια παράγραφο, για μια λέξη, για μια άνω τελεία, για μια σιωπή;
Ηταν αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση που κόλλησα το «μικρόβιο του βιβλίου». Στις αρχές, που νόμιζα ότι η απουσία των τυπογραφικών λαθών ήταν το άπαν, με είχε κυριεύσει η εμμονή για τη σωστή ορθογραφία, την άψογη σύνταξη, την ομοιομορφία. (Αυτά φαίνονται λίγα, αλλά απαιτούν άπειρες ώρες προσήλωσης, ειδικά αν διορθώνεις συλλογικό τόμο.) Υστερα από ένα διάστημα, με τη μεσολάβηση της Τζένης Μαστοράκη, ο Τίτος Μυλωνόπουλος και η Μυρσίνη Ζορμπά, των εκδόσεων Οδυσσέας, μου ανέθεσαν το βιβλίο Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Μάριο Βίτι. Αυτό ήταν βουτιά στον ωκεανό, αλλά και το πρώτο ουσιαστικό μάθημα για επιμέλεια πια. Και κυρίως η συνειδητοποίηση ότι αυτή η δουλειά δεν έχει ωράρια, ούτε Κυριακές και αργίες. Θυμάμαι τα λόγια του Γιώργου Βαμβαλή, «αν δεις παραμονές εορτών φως σε παράθυρο τις μεταμεσονύκτιες ώρες, ή ράφτης θα είναι ή διορθωτής-επιμελητής».
Αργότερα είχα την τύχη να με πάρει κοντά του ο Μίμης Δεσποτίδης, να εργαστώ στο Θεμέλιο υπό την καθοδήγησή του και υπό την καθοδήγηση του Θόδωρου Μαλικιώση. Εκεί είχαν συγκεντρωθεί σημαντικές προσωπικότητες που ήθελαν να εκδώσουν τα έργα τους στον συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο (Φίλιππος Ηλιού, Νίκος Πουλαντζάς, Νίκος Σβορώνος, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Πέτρος Μάρκαρης, Σπύρος Ασδραχάς, Νίκος Αλιβιζάτος, Θεόφιλος Βέικος και πολλοί πολλοί άλλοι). Ο Στέφανος Στεφάνου, επιμελητής των Απάντων του Γληνού, ήταν ένα σύμβολο για μας τους νεότερους και ο αξέχαστος τυπογράφος Γιώργος Αργυρόπουλος κατεύναζε τις αγωνίες μας με σοφές συμβουλές και ολύμπια ηρεμία.
Επειτα από χρόνια ανέλαβα την Επιθεώρηση του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών και αργότερα συνεργάστηκα με το ΜΙΕΤ, όταν διευθυντής του ήταν ο Ε.Χ. Κάσδαγλης και κολόνες η Αντιγόνη Φιλιπποπούλου και η Κοραλία Σωτηριάδου. Μέσω ΜΙΕΤ γνώρισα έναν σπουδαίο τυπογράφο, τον Χρίστο Μανουσαρίδη, και τους άψογους μονοτύπες αδελφούς Παληβογιάννη. Την ώρα που στοιχειοθετούσαν, παρακολουθούσαν με άγρυπνο μάτι το κείμενο και προλάβαιναν αβλεψίες των επιμελητών.
Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια, είναι μεγάλη η λίστα των προσώπων που συνάντησα (οι σημειώσεις από τη συνεργασία μου με τον Γ.Π. Σαββίδη θα αποτελούσαν ύλη ενός πανεπιστημιακού έτους, το ίδιο και οι σημειώσεις από τη συνεργασία μου με έναν από τους καλύτερους Ελληνες επιμελητές, τον Νάσο Δετζώρτζη).
Ετσι έμαθα να ζω πάντα σε σχέση με τη δουλειά μου. Δεν είναι μονομέρεια, είναι τρόπος ζωής. Πολλές φορές έχω σκεφτεί λύσεις σε άσχετο τόπο και χρόνο, στο σινεμά ας πούμε. Η πρώτη, αθώα, αλλά σοβαρή ανάγνωση μου υποδεικνύει τις ανάγκες του κειμένου, άλλωστε έχω εφεύρει έναν μηχανισμό που μου απαγορεύει τις προκαταλήψεις. Το να ξεφύγουν κάποια τυπογραφικά λάθη είναι μικρό το κακό, γίνεται τεράστιο όμως όταν υπάρχουν παρανοήσεις και ασάφειες. Σίγουρα, ένα κακό βιβλίο δεν γίνεται καλό, όποιος επιμελητής και αν το δουλέψει. Το πολύ πολύ να γίνει λιγότερο κακό. Η δουλειά μας δεν είναι η κριτική του βιβλίου, η απόφαση της έκδοσης αφορά αποκλειστικά τον εκδότη. Πιστεύω, επίσης, κάτι που είχε πει μετά λόγου γνώσεως ο Αιμίλιος Καλιακάτσος, «ο επιμελητής δεν είναι υποκατάστατο του συγγραφέα, υπάρχουν στεγανά αρμοδιοτήτων». Και ακόμα πως ο επιμελητής δεν είναι τιτλοποιός ανάλογα με τη μόδα, ούτε έχει καθήκον να κατευθύνει τον συγγραφέα σε θέματα και μορφές της επικαιρότητας. Θυμάμαι τον αναποτελεσματικό αγώνα των εκδοτικών οίκων να αντιγράψουν σαν συνταγή τον ασυνήθιστο τίτλο του Ιούδα που φιλούσε υπέροχα, πιστεύοντας ότι έτσι θα εξασφάλιζαν τις αντίστοιχες πωλήσεις.
Τελευταία συζητήθηκε η παρέμβαση της γερμανίδας επιμελήτριας του Πέτρου Μάρκαρη στο βιβλίο του Παλιά, πολύ παλιά. Του ζήτησε να διαφοροποιήσει το τέλος, μόνο και μόνο γιατί το ζήτημα των Ποντίων είναι άγνωστο στο γερμανικό κοινό και αυτό θα δημιουργούσε πρόβλημα στην κυκλοφορία του βιβλίου. Δεν είχε να κάνει με την καθαυτό αξία του βιβλίου. Αρα, το πολυσυζητημένο θέμα είναι ανύπαρκτης σημασίας, άλλωστε δεν μπορώ να φανταστώ πώς ένας συγγραφέας σαν τον Μάρκαρη δεν θα ήξερε να βάλει τέλος στο βιβλίο του.
Το μεγάλο βάσανο στη δουλειά μας είναι η έλλειψη χρόνου. Ποτέ δεν είναι αρκετός. Ζητήματα δομής, περικοπής ή ανάπτυξης, χαρακτήρων, διαλόγων, περιγραφών κ.λπ., κ.λπ., δεν αντιμετωπίζονται σε λίγες μέρες. Πολύ περισσότερο που εγκλωβιζόμαστε στην απόλυτα αντιπαραγωγική διαδικασία, χάνοντας άπειρες πολύτιμες ώρες, να κυνηγάμε σωστούς ορθογραφικούς τύπους ανάμεσα στο πολυτονικό (με βαρείες ή όχι), στο μονοτονικό, στον Μπαμπινιώτη, στο Ιδρυμα Τριανταφυλλίδη και σε συστήματα εκδοτικών οίκων που έχουν δημιουργήσει ορθογραφικά κοκτέιλ από διάφορα λεξικά. Μα τα βιβλία δεν απευθύνονται άραγε σε ένα αναγνωστικό κοινό που έχει διδαχτεί την επίσημη γραμματική του σχολείου; Αραγε δεν επαρκεί για την εξυπηρέτηση της γραπτής διατύπωσης; Για προβλήματα που αφορούν εκδοτικά ζητήματα, βρίσκω καταφύγιο στον Γιάννη Χάρη.
Για μένα ωραία είναι τα βιβλία που σε κάνουν να σκέφτεσαι διαφορετικά, και η όποια συνεισφορά μου σε κάποια από αυτά μου προσφέρει μεγάλη ικανοποίηση. Σαν συμπέρασμα της μακριάς μου διαδρομής στο χώρο του βιβλίου, πιστεύω ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει πάρα πολύ, αλλά δυστυχώς δεν καλυτέρεψαν.
ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ - ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ (ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ")- ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΧΟΛΙΑ ΤΑΚΗ ΚΟΥΦΟΠΟΥΛΟΥ
Η φιλοσοφία του Παρμενίδη εμπεριέχεται σε ένα αποκαλυπτικό ποίημα, γραμμένο σε δακτυλικό εξάμετρο, από το οποίο ευτυχώς διασώθηκαν τα πιο σημαντικά μέρη. Στο ποίημα ένας νέος (ο ίδιος ο Παρμενίδης) διηγείται τη μύησή του στη φιλοσοφία από μια θεά, η οποία αναλαμβάνει να τον κρατήσει μακριά από τις κοινές αντιλήψεις των ανθρώπων, «όπου αληθινή εμπιστοσύνη δεν υπάρχει», και να τον οδηγήσει στην «ατρόμητη καρδιά της ολοστρόγγυλης αλήθειας».
Το ποίημα του Παρμενίδη χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο εκτενές προοίμιο, σε καθαρά επική γλώσσα, περιγράφεται η ανάβαση του νέου προς τις πύλες της Ημέρας και της Νύκτας, όπου θα συναντήσει τη θεά. Το δεύτερο και κύριο μέρος του ποιήματος είναι ο λόγος της θεάς [Α] για τη φύση της αλήθειας. Το τρίτο και πιο αινιγματικό, από το οποίο έχουν σωθεί λίγα αποσπάσματα, θα πρέπει να ήταν μάλλον μια ανάπλαση κοσμολογικών αντιλήψεων που θυμίζουν προγενέστερους φιλοσόφους.
Στα χρόνια του Παρμενίδη ο φιλόσοφος είναι ακόμη ελεύθερος να εκφραστεί μέσα από το είδος του λόγου που ο ίδιος θεωρεί πρόσφορο. Η φιλοσοφική πραγματεία σε πεζό λόγο, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, θα καθιερωθεί μόνο μετά τον Αριστοτέλη. Το γεγονός λοιπόν ότι ο Παρμενίδης επιλέγει τον ποιητικό λόγο, την ίδια στιγμή που ο Ηράκλειτος εκφράζεται με χρησμούς και οι Πυθαγόρειοι αποφεύγουν τη γραφή, έχει σημασία.
Η γλώσσα του έπους δεν είναι απλώς υποβλητική, είναι η γλώσσα της παιδείας και της θρησκείας των Ελλήνων, η γλώσσα μέσα από την οποία οι Έλληνες έχουν εμπεδώσει την κοινή τους καταγωγή και τις κοινές τους αξίες. Ο Παρμενίδης εντάσσει τον εαυτό του στην παράδοση του Όμηρου και του Ησίοδου. Φιλοδοξεί μέσα από την καθιερωμένη οδό να μεταδώσει ένα νέο μήνυμα παιδείας: ο φιλοσοφικός λόγος μπορεί να αντικαταστήσει τον μύθο.
Τη θέση της Μούσας του ποιητή παίρνει τώρα η θεά του Παρμενίδη. Ο λόγος της είναι υποβλητικός και δογματικός, είναι η ίδια η αποκάλυψη μιας μοναδικής Αλήθειας. Είναι όμως ταυτοχρόνως ένας λόγος συνεκτικός και αποδεικτικός, ένας λόγος που μπορεί να γίνει κατανοητός μόνο αν αφυπνιστεί η λογική ικανότητα και το κριτικό πνεύμα του αποδέκτη. Αυτή είναι άλλωστε και η συμβουλή της στον νεαρό Παρμενίδη:
Οι αρχαίοι δεν εκτιμούσαν ιδιαίτερα τα ποιητικά χαρίσματα του Παρμενίδη. Τον θεωρούσαν μεγάλο φιλόσοφο αλλά μέτριο ποιητή. Οι αφηρημένες έννοιες και οι αποδεικτικοί συλλογισμοί της Παρμενίδειας φιλοσοφίας ασφυκτιούν μέσα στο περίβλημα της επικής ποίησης. Η φιλοσοφία έπρεπε να βρει τον δικό της τρόπο έκφρασης.
Η θεωρία του Παρμενίδη, είναι διάχυτη από την αμφιβολία, [1] κατά πόσο οι αισθήσεις μπορούν να μας δώσουν την αντικειμενική αλήθεια. Ακόμα και ο Ηράκλειτος αναρωτιόταν για την αντικειμενικότητα της Λογικής. Τις φιλοσοφικές του ιδέες και τις προσπάθειές του να ερμηνεύσει τον κόσμο εκθέτει στο φιλοσοφικό ποίημά του «Περί φύσεως» από το οποίο σώθηκαν μόνο αποσπάσματα. Κατέβασε το σε pdf στο τέλος του άρθρου.
Κατά την θεωρία του το ον είναι αδιατάρακτο και αγέννητο και μέσα στην ενότητά του διαλύεται ο κόσμος των φαινομένων και εντυπώσεων. Άρα, το αληθινό ον είναι διαφορετικό απ` αυτό που μας δίνουν οι αισθήσεις και η επιστήμη της γνώσης διαφορετική από την υποκειμενική γνώμη. Είναι ο φιλόσοφος του Είναι, σε αντιπαραβολή με τον Ηράκλειτο [2] που είναι ο φιλόσοφος του Γίγνεσθαι.
Θεωρεί ότι ο κόσμος αποτελείται από ένα σύνολο πολλαπλών φαινομένων, στον κόσμο αυτόν το κάθε φαινόμενο ή αντικείμενο είναι κάτι και παράλληλα δεν είναι κάτι άλλο, δηλαδή το καθετί μέσα στον κόσμο έχει τη δική του φύση, τις δικές του ιδιότητες, τα δικά του κύρια χαρακτηριστικά.
Σ` αυτό το σκεπτικό στηρίζει τη θέση του πάνω στο Είναι και Μη Είναι των πραγμάτων. Καθετί συνεπώς Είναι και συγχρόνως δεν Είναι. Γι’ αυτό και για τον Παρμενίδη, δεν υπάρχει ούτε γένεση ούτε φθορά. Η πολλαπλότητα των αντικειμένων είναι μόνο μια δοξασία. Αληθινό είναι μόνο ό,τι μπορεί να εκφραστεί με το Είναι. Η γνώση φτάνει μέχρι την πλήρη αντίληψη του όντος, από τη στιγμή που και η νόηση είναι ταυτόσημη με την ύπαρξη, δηλ. μπορεί να νοήσει κανείς ό,τι είναι αληθινά υπαρκτό.
Τα κύρια στοιχεία της σύνθεσης του κόσμου είναι το θερμό και το αντίθετό του ψυχρό. Το θερμό μέσα στη σφαίρα που συνθέτει τον κόσμο κατέχει τη θέση του όντος. Ο Παρμενίδης εκθέτει τη φιλοσοφία του σε έμμετρο λόγο (δακτυλικό εξάμετρο), επιθυμώντας πιθανώς να την παρουσιάσει ως αποτέλεσμα θείας αποκάλυψης. Στο προoίμιο του ποιήματoς περιγράφεται το ταξίδι του ποιητή πάνω σε άρμα, καθοδηγούμενο από κόρες του ΄Ηλιου σε μια ανώνυμη θεά. Ακολουθεί η Αλήθεια, στην οποία μιλά η θεά επιχειρώντας μια προσέγγιση της καρδιάς της αλήθειας.
«αλλά ωστόσο θα μάθεις και τούτο, πως τα δοκούντα θα έπρεπε να είναι απολύτως δεκτά, όλα δεκτά στο σύνολό τους ως όντα».
Παρουσιάζοντας τα φαινόμενα ως όντα, εισάγεται στο ποίημα το Είναι και γεννιέται εκείνος ο κλάδος της φιλοσοφίας που ονομάζεται Οντολογία, δηλαδή λόγος περί του όντος, περί του Είναι. Σε αντίθεση με τους Ίωνες ο Παρμενίδης δεν ρωτά για το τι των όντων, αλλά στρέφει την προσοχή μας στο Είναι.
Με τον όρο Οντολογία αναφερόμαστε στο λόγο περί του όντος ή στην επιστήμη του όντος, τη φιλοσοφική αναζήτηση που εξετάζει τις αρχές της ύπαρξης και συγκρότησης του Όντος, μελετά τη φύση και την ουσία των Όντων (Ον= αυτό που πραγματικά υπάρχει, καθετί που έχει υπόσταση). Στη φιλοσοφία η έρευνα της φύσης του όντος γίνεται σε διάκριση από το φαινόμενο.
Όταν η οντολογία αναδεικνύει την ουσία, σε σχέση με τα επιμέρους όντα, τότε αποκαλείται ουσιοκρατία, ουσιολογική οντολογία, ουσιοκρατική οντολογία ή σπανιότερα, εσενσιαλισμός (essentialismus) από τη λατινική λέξη essentia (ουσία).
Όταν η οντολογία προκρίνει το πρόσωπο έναντι της ουσίας, τότε ονομάζεται προσωποκρατία, προσωποκεντρισμός, περσοναλισμός (personalismus) ή προσωποκρατική οντολογία. Όταν η οντολογία δίνει προτεραιότητα στο άτομο έναντι του προσώπου, τότε ονομάζεται ατομοκρατική οντολογία ή ατομοκρατία.
Σε ένα άλλο απόσπασμα ο Παρμενίδης αντιδιαστέλλει το Είναι, την ύπαρξη των όντων, με το μηδέν και το απορρίπτει, μη αποδεχόμενος τη σύλληψη του απόλυτου μηδενός ως αντίθετου στο Είναι. Παρόλο που αναφέρει αρχικά τις δύο οδούς του είναι και του μηδενός, ως τις μόνες που μπορούν να νοηθούν, σπεύδει να υπογραμμίσει ότι η οδός του «Είναι» είναι η μόνη αληθινή και ότι μόνον το «Είναι» μπορεί να αποτελέσει αυθεντικό αντικείμενο της νόησης. Η νόηση εδώ δεν εξαρτάται βέβαια από τις αισθήσεις, ούτε τις λέξεις, αλλά εισδύει στη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων.
Άσχετα από τη μεταβολή των εξωτερικών πραγμάτων το «Είναι» που αφορά αδιακρίτως κάθε ον, αποτελεί το μοναδικό αντικείμενο της Αλήθειας, η οποία δεν αρνείται τον Κόσμο και την πολλαπλότητα, την κίνηση και την πολυμορφία, αλλά υπογραμμίζει την «ΕΝΟΤΗΤΑ» και συνέχεια που τον διέπει, αν φυσικά τον δούμε γεμάτο από το «Είναι».
Ο μονισμός της Αλήθειας και ο δυισμός της Δόξας δε βρίσκονται σε αντίθεση, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται και συνδέονται στενά. Η Αλήθεια ασχολείται με το Αμετάβλητο «Είναι» ενώ η Δόξα με το Κοσμικό «Γίγνεσθαι». Ανάμεσα στα δύο τμήματα το τμήμα της Αλήθειας ήταν εκείνο που επηρέασε την εξέλιξη της ελληνικής φιλοσοφίας περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο προσωκρατικό κείμενο. Η επίδρασή του είναι εμφανής τόσο στους μεταγενέστρεους προσωκρατικούς όσο και στο έργο του Πλάτωνα [ Πυθαγόρη] και του Αριστοτέλη.
Στα κείμενά του παρουσιάζεται, ο Ελεάτης φιλόσοφος, πως έρχεται με μια άμαξα από τον ουρανό και συνομιλεί, αναπτύσσοντας τις φιλοσοφικές του απόψεις, όχι με θνητό αλλά με μια θεά. Αποδίδει με τον τρόπο αυτό την πνευματική δύναμη των απόψεων του.
Ο λόγος του είναι αρχέγονος:
Εἰ δ΄ ἄγ΄ ἐγὼν ἐρέω, κόμισαι δὲ σὺ μῦθον ἀκούσας,
αἵπερ ὁδοὶ μοῦναι διζήσιός εἰσι νοῆσαι•
ἡ μὲν ὅπως ἔστιν τε καὶ ὡς οὐκ ἔστι μὴ εἶναι,
Πειθοῦς ἐστι κέλευθος• ἀληθείῃ γὰρ ὀπηδεῖ•
ἡ δ΄ ὡς οὐκ ἔστιν τε καὶ ὡς χρεών ἐστι μὴ εἶναι,
αἵπερ ὁδοὶ μοῦναι διζήσιός εἰσι νοῆσαι•
ἡ μὲν ὅπως ἔστιν τε καὶ ὡς οὐκ ἔστι μὴ εἶναι,
Πειθοῦς ἐστι κέλευθος• ἀληθείῃ γὰρ ὀπηδεῖ•
ἡ δ΄ ὡς οὐκ ἔστιν τε καὶ ὡς χρεών ἐστι μὴ εἶναι,
τὴν δή τοι φράζω παναπευθέα ἔμμεν ἀταρπόν•
οὔτε γὰρ ἂν γνοίης τό γε μὴ ἐὸν – οὐ γὰρ ἀνυστόν -
οὔτε φράσαις.
οὔτε γὰρ ἂν γνοίης τό γε μὴ ἐὸν – οὐ γὰρ ἀνυστόν -
οὔτε φράσαις.
[Εμπρός λοιπόν, εγώ θα σου μιλώ, κι εσύ σκέψου, αφού ακούσεις
τον λόγο μου, ποιοι μόνοι δρόμοι έρευνας μπορούν να είναι προσιτοί στη νόηση
ο ένας, πως το Είναι υπάρχει και δεν μπορεί να μην υπάρχει,
είναι ο δρόμος της Πειθούς• γιατί ακολουθεί την αλήθεια•
ο άλλος όμως πως δεν υπάρχει και πως είναι ανάγκη να μην υπάρχει•
τον λόγο μου, ποιοι μόνοι δρόμοι έρευνας μπορούν να είναι προσιτοί στη νόηση
ο ένας, πως το Είναι υπάρχει και δεν μπορεί να μην υπάρχει,
είναι ο δρόμος της Πειθούς• γιατί ακολουθεί την αλήθεια•
ο άλλος όμως πως δεν υπάρχει και πως είναι ανάγκη να μην υπάρχει•
αυτό το μονοπάτι, σου λέω, είναι εντελώς απρόσιτο/μη-γνωρίσιμο•
γιατί ούτε να γνωρίσεις θα μπορούσες το μη ον, κάτι δηλαδή το
ανέφικτο• ούτε να το εκφράσεις, να το πεις.]
γιατί ούτε να γνωρίσεις θα μπορούσες το μη ον, κάτι δηλαδή το
ανέφικτο• ούτε να το εκφράσεις, να το πεις.]
Και πιο κάτω με στοχασμό μεταφυσικό:
«Χρὴ τὸ λέγειν τε νοεῖν τ΄ ἐὸν ἔμμεναι• ἔστι γὰρ εἶναι,
μηδὲν δ΄ οὐκ ἔστιν•»
μηδὲν δ΄ οὐκ ἔστιν•»
[Είναι απαραίτητο να λέγεται και να νοείται πως το Ον υπάρχει.
Γιατί το Είναι, η ουσία του σύμπαντος υπάρχει. Το μηδέν όμως δεν υπάρχει.]
Γιατί το Είναι, η ουσία του σύμπαντος υπάρχει. Το μηδέν όμως δεν υπάρχει.]
Είναι ακριβώς η αντιγραφή του Καρτέσιου, που κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή διανόηση:
‘ex nihilo nihil fit’ [από το τίποτε δεν δημιουργείται τίποτε.]
ή κατά Παρμενίδη – δύο χιλιάδες χρόνια πριν τον Καρτέσιο:
ή κατά Παρμενίδη – δύο χιλιάδες χρόνια πριν τον Καρτέσιο:
« ἔστι γὰρ εἶναι,
μηδὲν δ΄ οὐκ ἔστιν•»
μηδὲν δ΄ οὐκ ἔστιν•»
[Δηλαδή, δεν υπάρχει γένεση ούτε φθορά.
Γιατί η γένεση προϋποθέτει μια κατάσταση «Μη Είναι»
που μεταβαίνει στην κατάσταση του «Είναι»
και αντίστροφα για τη φθορά (θάνατο).]
Γιατί η γένεση προϋποθέτει μια κατάσταση «Μη Είναι»
που μεταβαίνει στην κατάσταση του «Είναι»
και αντίστροφα για τη φθορά (θάνατο).]
Για το ίδιο το σύμπαν θα εκφράσει την άποψη:
«πῶς γαῖα καὶ ἥλιος ἠδὲ σελήνη
αἰθήρ τε ξυνὸς γάλα τ΄ οὐράνιον καὶ ὄλυμπος
ἔσχατος ἠδ΄ ἄστρων θερμὸν μένος ὡρμήθησαν
γίγνεσθαι.»
αἰθήρ τε ξυνὸς γάλα τ΄ οὐράνιον καὶ ὄλυμπος
ἔσχατος ἠδ΄ ἄστρων θερμὸν μένος ὡρμήθησαν
γίγνεσθαι.»
[η γη, ο ήλιος και η σελήνη, ο κοινός αέρας αλλά και ο ουράνιος γαλαξίας κι ο Όλυμπος ο έσχατος (το απάτητο σύμπαν, δηλαδή) και τα φλέγοντα αστέρια διεγέρθηκαν, μπήκαν βίαια σε κίνηση.]
Η γλώσσα της φιλοσοφίας: Αρκεί η αρχή της ταυτότητας για να κάνει κανείς φιλοσοφία; Πόσο μακριά μπορεί να πάει κανείς μόνο με αυτή την αρχή; Ας παρακολουθήσουμε τον βασικό συλλογισμό του Παρμενίδη.
«Ένας πια μόνο λόγος για οδό απομένει: ότι είναι. Και υπάρχουν σημάδια σ᾽ αυτή την οδό πάμπολλα, ότι το ον είναι αγέννητο και άφθαρτο, όλο και μοναδικό, ακλόνητο και πλήρες. Ούτε ποτέ ήταν ούτε θα είναι, γιατί είναι τώρα όλο μαζί, ένα, συνεχές. Γιατί ποια γέννησή του θα αναζητούσες; Από τα πού και προς πού να αυξήθηκε; Ούτε θα σ᾽ αφήσω από το μη ον να πεις ή να σκεφτείς· γιατί δεν είναι δυνατό να πεις ή να σκεφτείς ότι δεν είναι. Ποια ανάγκη θα το έκανε αργότερα ή νωρίτερα να αυξηθεί, ενώ θα είχε αρχίσει από το τίποτε; Επομένως, πρέπει είτε να είναι εντελώς είτε να μην είναι καθόλου.» Παρμενίδης, απόσπ. 8.1-11
Ο Παρμενίδης έχει ήδη δείξει δύο πράγματα. Πρώτον, ότι για κάτι που δεν υπάρχει, για το μη ον, δεν μπορεί κανείς να πει τίποτε. Και δεύτερον, ότι για κάτι υπαρκτό, για το ον, μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα μόνο ότι Είναι. Από την πιστοποίηση του όντος ο Παρμενίδης εξάγει τις βασικές του ιδιότητες: το ον είναι αγέννητο και ανώλεθρο, μοναδικό, ακίνητο, πλήρες, συνεχές.
Στο χωρίο επάνω αποδεικνύεται γιατί το ον δεν μπορεί να έχει γεννηθεί. Με παρόμοιο συλλογισμό ο Παρμενίδης θα αποδείξει ότι το ον δεν έχει θάνατο (είναι ανώλεθρο), δεν έχει κίνηση και μεταβολή (είναι αμετάβλητο), δεν έχει μέρη (είναι πλήρες και συνεχές), δεν αποτελεί μέρος μιας δυάδας (είναι μοναδικό). Πώς γίνονται αυτές οι αποδείξεις;
Όταν λέμε για κάποιο πράγμα ότι έχει γεννηθεί, εννοούμε ότι αυτό το πράγμα προηγουμένως δεν υπήρχε. Γέννηση είναι η μετάβαση από την ανυπαρξία στην ύπαρξη. Αυτές οι δύο καταστάσεις είναι όμως μεταξύ τους ασυμβίβαστες. Κατά τον Παρμενίδη, κάτι υπάρχει ή δεν υπάρχει. Δεν μπορεί ταυτοχρόνως να υπάρχει και να μην υπάρχει. Για την ανυπαρξία έτσι κι αλλιώς δεν μπορώ να πω τίποτε. Μπορώ να μιλήσω μόνο για την ύπαρξη. Άρα, αν κάτι υπάρχει, δεν μπορεί να έχει γεννηθεί. Το ον είναι αγέννητο.
Η βασική σκέψη του Παρμενίδη είναι ότι, αν δεχτούμε την οποιαδήποτε μεταβολή (είτε αυτή είναι γέννηση είτε φθορά είτε κίνηση είτε διαίρεση), πέφτουμε κατ᾽ ανάγκην σε αντίφαση. Αναγκαζόμαστε να ισχυριστούμε ότι την ίδια χρονική στιγμή κάτι υπάρχει και δεν υπάρχει, κάτι είναι Α και όχι Α. Σκεφτείτε μια μεταβολή στο χρώμα ενός αντικειμένου. Όταν λέμε ότι κάτι από άσπρο έγινε μαύρο, δεχόμαστε ότι σε μια δεδομένη χρονική στιγμή το ίδιο πράγμα ήταν και άσπρο και μαύρο.
Αυτό όμως είναι αντιφατικό. Ή σκεφτείτε την κίνηση ενός αντικειμένου σε μια ευθεία γραμμή. Για να πούμε ότι το αντικείμενο αυτό κινείται, πρέπει να ισχυριστούμε ότι βρίσκεται ταυτοχρόνως στο σημείο Α της γραμμής και στο αμέσως επόμενο σημείο Β. Αυτό όμως είναι αδύνατο. Τα παράδοξα που προκύπτουν από την εφαρμογή της αρχής της ταυτότητας στην κίνηση θα τα αναπτύξει με ιδιαίτερη επιδεξιότητα ο Ζήνων, ο μαθητής του Παρμενίδη και θα αποτελέσουν περίφημους φιλοσοφικούς γρίφους σε όλη την αρχαιότητα.
Ο κόσμος του Παρμενίδη είναι ένα σύνολο αιώνιων, ακίνητων και αδιαίρετων οντοτήτων. Καθώς μάλιστα ο Παρμενίδης μιλά για το «ον» αδιακρίτως, και το ίδιο το σύμπαν θα πρέπει να θεωρηθεί μια κλειστή, αιώνια και αμετάβλητη ολότητα. Αμετάβλητες οντότητες μέσα σε ένα αμετάβλητο σύμπαν. Πόσο διατεθειμένοι είμαστε να αποδεχτούμε έναν τόσο παράδοξο κόσμο; Έναν κόσμο ξένο προς τον δικό μας, έναν κόσμο από όπου «η γέννηση έχει σβηστεί, ενώ για τη φθορά κανείς ποτέ δεν άκουσε» Θαυμάζει κανείς τη συλλογιστική δεινότητα του Παρμενίδη, αντιλαμβάνεται (ή υποψιάζεται) ότι κάτι πολύ σημαντικό έχει πει, διστάζει ωστόσο να τον ακολουθήσει στα συμπεράσματά του.
Αυτή ήταν και η στάση των μεταγενέστερων φιλοσόφων. Από τον Εμπεδοκλή και τον Δημόκριτο ως τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, όλοι θα προσπαθήσουν να απαντήσουν στην πρόκληση του Παρμενίδη. Η φιλοσοφία μετά τον Παρμενίδη διαθέτει επιτέλους τη δική της γλώσσα, χρησιμοποιεί έννοιες και συλλογισμούς, απεχθάνεται τις λογικές αντιφάσεις, τείνει προς τον αποδεικτικό λόγο. Δεν θέλει όμως και να αποστρέψει το βλέμμα της από την έκδηλη πραγματικότητα της μεταβολής.
Ο κόσμος μέσα στον οποίο ζούμε σίγουρα δεν είναι ο αμετάβλητος κόσμος του Παρμενίδη. Η σκέψη μας όμως έχει παρμενίδεια χαρακτηριστικά. Όταν μιλώ για την έννοια της ισότητας ή για το γεωμετρικό τρίγωνο δεν μπορώ παρά να ακολουθήσω τον Παρμενίδη: το γεωμετρικό τρίγωνο δεν έχει γεννηθεί ποτέ, δεν μεταβάλλεται και δεν θα πεθάνει. Το φυσικό όμως περιβάλλον, οι ψυχικές μου διεργασίες και τα ηθικά μου προβλήματα ούτε αγέννητα είναι ούτε αμετάβλητα.
Ένας συμβιβασμός είναι τελικά αναγκαίος. Ο Παρμενίδης αναγνωρίζεται από τον Πλάτωνα ως ένας από τους ιδρυτές του ορθολογισμού και ένας από τους σημαντικότερους αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους. Μπορεί βασίμως να θεωρηθεί και δίκαια, ως ο πατέρας της κλασικής μεταφυσικής.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ (Ή ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ) ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ:
http://www.takiskoufopoulos.net/Biblia/Parmenidis.pdf
πηγή: terrapapers
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)