ΤΡΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ.
Στην πραγματικότητα αποδείχτηκε στην πράξη ότι η θεματική του θανάτου του ανθρώπου είναι συμβατή με την εξέγερση, με τη ριζική δυσαρέσκεια απέναντι στην κατεστημένη τάξη και με την πλήρη στράτευση στο πραγματικό των καταστάσεων, ενώ το θέμα της ηθικής και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι σαφώς συμβατό με τον αυτάρεσκο εγωισμό των ευκατάστατων, την εξυπηρέτηση των ισχυρών και τη διαφήμιση. Αυτά είναι τα γεγονότα.
Αλαίν Μπαντιού, Η Ηθική-Δοκίμιο για τη συνείδηση του Κακού, Εκδόσεις Scripta, Μετάφραση Βλάση Σκολίδη, Κώστα Μπόμπα. Αυτό που θέλει να πει ο Νίτσε είναι αφενός ότι η γνώση στερείται φύσης και ουσίας, αφετέρου ότι δεν υπάρχουν καθολικές συνθήκες της γνώσης: η γνώση είναι πάντοτε το ιστορικά προσδιοριζόμενο αποτέλεσμα ορισμένων συνθηκών, οι οποίες δεν ανήκουν στην τάξη της γνώσης. Στην πραγματικότητα, η γνώση δεν συνιστά ούτε δεξιότητα ούτε καθολική δομή, αλλά ένα συμβάν το οποίο ανήκει στον αστερισμό της δράσης. Ακόμα και όταν χρησιμοποιεί έναν ορισμένο αριθμό στοιχείων, τα οποία θεωρούνται καθολικά, η γνώση εξακολουθεί να ανήκει στην τάξη του αποτελέσματος, του συμβάντος, του αιτιατού. Έτσι μονάχα θα κατανοήσουμε μια σειρά κειμένων όπου ο Νίτσε αναφέρεται στον προοπτικό χαρακτήρα της γνώσης. Όταν ο Νίτσε λέει πως η γνώση είναι πάντοτε μια προοπτική, δεν εννοεί- ορμώμενος από ένα είδος καντιανισμού ή εμπειρισμού- πως η γνώση οριοθετείται στον άνθρωπο από έναν ορισμένο αριθμό συνθηκών, από τα όρια που θέτει η ανθρώπινη φύση, το ανθρώπινο σώμα ή η δομή της ίδιας της γνώσης. Όταν κάνει λόγο για τον προοπτικό χαρακτήρα της γνώσης, ουσιαστικά εννοεί πως δεν είναι δυνατόν να υπάρξει παρά μόνο υπό τη μορφή ορισμένου αριθμού-διαφορετικών μεταξύ τους και πολλαπλών ως προς την ουσία τους- ενεργημάτων, διά των οποίων το ανθρώπινο ον ιδιοποιείται και καθυποτάσσει τα πράγματα, αντιδρά σε έναν ορισμένο αριθμό καταστάσεων, επιβάλλοντας σχέσεις ισχύος. Πράγμα που σημαίνει ότι η γνώση συνιστά πάντοτε μια ορισμένη στρατηγική σχέση, υπό το καθεστώς της οποίας τελεί ο άνθρωπος. Γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο περιπίπτουμε σε αντίφαση κάθε φορά που επιχειρούμε να θεμελιώσουμε μια γνώση η οποία δεν θα ήταν από τη φύση της μεροληπτική, έμμεση, προοπτική. Ο προοπτικός χαρακτήρας της γνώσης δεν απορρέει από την ανθρώπινη φύση, αλλά από τον πάντοτε πολεμικό και στρατηγικό χαρακτήρα της γνώσης. Ο προοπτικισμός της προϋποθέτει πάντοτε την εκτύλιξη μιας μάχης, αποτέλεσμα της οποίας είναι η γνώση. Μισέλ Φουκώ, Τρία κείμενα για τον Νίτσε, Εκδόσεις Πλέθρον, Μετάφραση Δημήτρη Γκινοσάτη. Πράγματι, οι άνθρωποι θα δυσκολευτούν πολύ να μας καταλάβουν. Αναζητούμε λέξεις, ίσως αναζητούμε και αφτιά. Μα ποιοι είμαστε λοιπόν; Αν χρησιμοποιήσουμε μια παλιά έκφραση και απλώς αποκαλέσουμε τον εαυτό μας άθεο, άπιστό ή αμοραλιστή, πάλι απέχουμε από τον σωστό ορισμό μας: είμαστε και τα τρία πράγματα μαζί σε ένα στάδιο πολύ προηγμένο ώστε να καταλάβει κανείς, ώστε να μπορέσετε να καταλάβετε εσείς, κύριοι περίεργοι, τι νιώθει κανείς όταν είναι τέτοιος. Όχι, δεν έχει σχέση μ΄εμάς η πικρία και το πάθος του ανθρώπου που έχει ελευθερωθεί από τις αλυσίδες του κι όμως εξακολουθεί να οφείλει να μετατρέψει την απιστία του σε πίστη, σε σκοπό, σε μαρτύριο! Έχουμε καταλάβει πολύ καλά- κι αυτό μας έχει κάνει ψυχρούς και σκληρούς- ότι τίποτα στον κόσμο δεν συμβαίνει θεϊκά. Ακόμη και με τα ανθρώπινα μέτρα, τίποτε δεν συμβαίνει ορθολογικά, ευσπλαχνικά ή δίκαια: το ξέρουμε καλά, ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι μη θεϊκός, μη ηθικός, μη ανθρώπινος-τον ερμηνεύσαμε για πάρα πολύ καιρό εσφαλμένα και ψεύτικα, σύμφωνα όμως με την ευχή και τη θέληση του σεβασμού μας, δηλαδή σύμφωνα με μία ανάγκη. Γιατί ο άνθρωπος είναι ζώο που σέβεται! Είναι όμως και δύσπιστο ζώο: και το ότι ο κόσμος δεν έχει την αξία που πιστεύαμε, αυτό είναι το πιο σίγουρο πράγμα που συνέλαβε τελικά η δυσπιστία μας. Όσο πιο πολλή δυσπιστία, τόσο πιο πολλή φιλοσοφία. Φρίντριχ Νίτσε, Η Χαρούμενη Επιστήμη, Εκδόσεις Νησίδες, Μετάφραση Ζήση Σαρίκα.
